Περί μεταγωγής κρατουμένων από αγροτικό κατάστημα κράτησης σε άλλο κατάστημα κράτησης, λόγω έλλειψης των προϋποθέσεων που θέτει η διάταξη του άρθρου 3 του νόμου 4760/2020: Δικαιώματα και υποχρεώσεις.

Το παρακάτω άρθρο διαπραγματεύεται την δυνατότητα του Γενικού Γραμματέα Αντεγκληματικής Πολιτικής του Υπουργείου Δικαιοσύνης, Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, να αποφασίζει την μεταγωγή κρατουμένου από αγροτικές φυλακές σε κατάστημα άλλο από αυτό που κρατούνταν πριν την μεταγωγή του στην αγροτική φυλακή καθώς και τα  σχετικά δικαιώματα και υποχρεώσεις.  

Σύμφωνα με την διάταξη του άρθρου 3 του ν. 4760/2020: “Μεταγωγή σε αγροτικές φυλακές” «1. Στα αγροτικά καταστήματα κράτησης και την Κεντρική Αποθήκη Υλικού Φυλακών (Κ.Α.Υ.Φ.) δύνανται να μετάγονται κατάδικοι κρατούμενοι, ικανοί για εργασία, ανεξαρτήτως αδικήματος, με απόφαση της Κεντρικής Επιτροπής Μεταγωγών, μετά από πρόταση του Συμβουλίου Φυλακής, εφόσον τους έχει χορηγηθεί τακτική άδεια τουλάχιστον μια (1) φορά, έχουν τηρήσει τους όρους της άδειας και: α) έχουν ποινή ή συνολικές ποινές φυλάκισης μέχρι πέντε (5) έτη και έχουν εκτίσει πραγματικά το ένα δέκατο (1/10) της ποινής τους ή β) έχουν ποινή κάθειρξης ή συνολικές ποινές φυλάκισης μέχρι (10) έτη και έχουν εκτίσει πραγματικά το ένα πέμπτο (1/5) της ποινής τους ή γ) έχουν ποινές άνω των δέκα (10) ετών συνολικά και έχουν εκτίσει πραγματικά τα τρία δέκατα (3/10) της ποινής τους ή δ) έχουν ποινή ισόβιας κάθειρξης και έχουν εκτίσει πραγματικά δέκα (10) έτη. Απαγορεύεται η μεταγωγή ή η παραμονή σε αγροτικές φυλακές και στην Κ.Α.Υ.Φ. σε όσους κρατούμενους έχουν καταδικασθεί για εγκλήματα τρομοκρατίας, όπως επίσης σε κρατούμενους που δεν πληρούν τις προϋποθέσεις χορήγησης άδειας ή έχει εκλείψει ο λόγος χορήγησής της ή έχουν υποπέσει σε πειθαρχικό παράπτωμα ή εάν εκκρεμεί σε βάρος τους ποινική διαδικασία για αξιόποινη πράξη σε βαθμό πλημμελήματος που ενέχει πράξεις βίας ή απειλής βίας κατά προσώπων και πραγμάτων ή κακουργήματος ή διαδικασία εκτέλεσης ευρωπαϊκού εντάλματος σύλληψης ή έκδοσης σε τρίτη χώρα. Κρατούμενος ο οποίος από τον χρόνο μετάβασής του σε αγροτικές φυλακές ή στην Κ.Α.Υ.Φ. απωλέσει τις προϋποθέσεις χορήγησης άδειας ή εκλείψει ο λόγος χορήγησής της ή υποπέσει σε πειθαρχικό παράπτωμα ή ασκηθεί σε βάρος του ποινική δίωξη για αξιόποινη πράξη σε βαθμό πλημμελήματος που ενέχει πράξεις βίας ή απειλής βίας κατά προσώπων και πραγμάτων ή κακουργήματος ή διαδικασία εκτέλεσης ευρωπαϊκού εντάλματος σύλληψης ή έκδοσης σε τρίτη χώρα, επαναμετάγεται στο κατάστημα κράτησης από το οποίο αρχικά μετήχθη.»

Βάσει του άρθρου 2 παρ. 1 του Σωφρονιστικού Κώδικα: “Νομιμότητα στη μεταχείριση των κρατουμένων” «Κατά τη μεταχείριση των κρατουμένων διασφαλίζεται ο σεβασμός της ανθρώπινης αξιοπρέπειας, ενισχύεται ο αυτοσεβασμός και η συναίσθηση της κοινωνικής τους ευθύνης».

Βάσει του άρθρου 3 παρ. 1 του Σωφρονιστικού Κώδικα: “Ισότητα στη μεταχείριση των κρατουμένων” «Απαγορεύεται κάθε δυσμενής διακριτική μεταχείριση των κρατουμένων, ιδίως εκείνη που βασίζεται στη φυλή, το χρώμα, την εθνική ή κοινωνική καταγωγή, το θρήσκευμα, την περιουσία ή τις ιδεολογικές πεποιθήσεις»

Βάσει του άρθρου 6 του Σωφρονιστικού Κώδικα: “Έννομη προστασία των κρατουμένων” «Στην περίπτωση παράνομης ενέργειας σε βάρος τους ή παράνομης εντολής οι κρατούμενοι έχουν το δικαίωμα να αναφέρονται γραπτώς και μέσα σε εύλογο χρόνο στο Συμβούλιο Φυλακής, εφόσον, σύμφωνα με τις διατάξεις του παρόντα Κώδικα δεν τους παρέχεται άλλο ένδικο βοήθημα. Μέσα σε δεκαπέντε ημέρες από την κοινοποίηση της απόφασης με την οποία απορρίπτεται το αίτημά τους ή μέσα σε ένα μήνα από την υποβολή της αναφοράς, αν δεν εκδόθηκε απόφαση, οι κρατούμενοι έχουν δικαίωμα προσφυγής στο Δικαστήριο Εκτέλεσης των Ποινών. Τo Δικαστήριο αυτό, εφόσον δεχθεί κατ` ουσίαν την προσφυγή, αίρει τα αποτελέσματα που απορρέουν από την παράνομη ενέργεια ή εντολή»

Τέλος σύμφωνα με τις διαταξεις του άρθρου 9 παρ. 2,3 και 4 του  Σωφρονιστικού Κώδικα: «2. Η Κ.Ε.Μ. παραγγέλλει τις μεταγωγές κρατουμένων και ρυθμίζει κάθε θέμα σχετικό με αυτές, εκτός από τις μεταγωγές που γίνονται προς διευκόλυνση του έργου της ανάκρισης ή προκειμένου να εμφανιστεί ο μεταγόμενος σε δικαστήριο ή σε δημόσια αρχή». Ο διευθυντής του καταστήματος μπορεί να προτείνει τη μεταγωγή, εκθέτοντας τους λόγους που τη δικαιολογούν. Οταν η μεταγωγή προτείνεται από το διευθυντή του καταστήματος, απαιτείται γνώμη του Συμβουλίου της Φυλακής, υπό την προεδρία του αρμόδιου δικαστικού λειτουργού, χωρίς τη συμμετοχή σε αυτό του διευθυντή. 3. Ο Υπουργός Δικαιοσύνης, Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων μπορεί να παραγγέλλει ή να απαγορεύει τη μεταγωγή κρατουμένου για λόγους που συνδέονται με την ασφάλεια της χώρας ή τη δημόσια τάξη. Σε περίπτωση κατεπείγοντος ή όταν απειλείται διασάλευση της τάξης και της ασφάλειας του καταστήματος, η μεταγωγή ή η μη μεταγωγή διατάσσεται από τον Γενικό Γραμματέα Αντεγκληματικής Πολιτικής του Υπουργείου Δικαιοσύνης, Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, το ζήτημα όμως εισάγεται το ταχύτερο δυνατόν στην Κεντρική Επιτροπή Μεταγωγών, που αποφασίζει σχετικά. 4. Σε περίπτωση απόρριψης αιτήματος μεταγωγής κρατουμένου για ουσιαστικούς λόγους για δεύτερη συνεχόμενη φορά, μπορεί αυτός να προσφύγει κατά της απόφασης της Κ.Ε.Μ. στο Δικαστήριο Εκτέλεσης Ποινών, το οποίο συνεδριάζει ως Συμβούλιο, εντός δέκα ημερών από την κοινοποίηση σε αυτόν της απορριπτικής απόφασης.»

Ο συνδυασμός των ανωτέρω διατάξεων μας οδηγεί στα παρακάτω συμπεράσματα :

α) Ο κρατούμενος ο οποίος έχει απωλέσει τις προϋποθέσεις κράτησης σε αγροτικές φυλακές (καταδίκη για εγκλήματα τρομοκρατίας, δεν πληροί τις προϋποθέσεις χορήγησης άδειας ή έχει εκλείψει ο λόγος χορήγησής της ή έχει υποπέσει σε πειθαρχικό παράπτωμα ή εάν εκκρεμεί σε βάρος τους ποινική διαδικασία για αξιόποινη πράξη σε βαθμό πλημμελήματος που ενέχει πράξεις βίας ή απειλής βίας κατά προσώπων και πραγμάτων ή κακουργήματος ή διαδικασία εκτέλεσης ευρωπαϊκού εντάλματος σύλληψης ή έκδοσης σε τρίτη χώρα) επαναμετάγεται στο κατάστημα κράτησης από το οποίο αρχικά μετήχθη. Συνεπώς ο κρατούμενος επιστρέφει στο κατάστημα στο οποίο εξέτιε την ποινή του -πριν την μεταγωγή του στην αγροτική φυλακή- και κατά κανόνα απαγορεύεται η μεταγωγή του σε άλλο κατάστημα κράτησης .

β) Κατά κανόνα η Κ.Ε.Μ αποφασίζει για τις μεταγωγές των κρατουμένων. Σε εξαιρετικές περιπτώσεις  που συνδέονται με την ασφάλεια της χώρας ή τη δημόσια τάξη ο Υπουργός Δικαιοσύνης, Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων μπορεί να παραγγέλλει ή να απαγορεύει τη μεταγωγή κρατουμένου. Σε κατεπείγουσες περιπτώσεις ή όταν απειλείται διασάλευση της τάξης και της ασφάλειας του καταστήματος η μεταγωγή ή η μη μεταγωγή διατάσσεται από τον Γενικό Γραμματέα Αντεγκληματικής Πολιτικής του Υπουργείου, απόφαση η οποία πρέπει να εισαχθεί το ταχύτερο δυνατόν στην Κεντρική Επιτροπή Μεταγωγών.

Συνεπώς σε περίπτωση έλλειψης των προϋποθέσεων έκτισης της ποινής σε αγροτική φυλακή  για να αποφασιστεί μεταγωγή από τον  Γενικό Γραμματέα Αντεγκληματικής Πολιτικής του Υπουργείου σε κατάστημα άλλο από αυτό που ο κρατούμενος εξέτιε την ποινή του πριν την μεταγωγή σε αγροτική φυλακή πρέπει να συντρέχουν οι παρακάτω προϋποθέσεις και συνεπώς η απόφαση του Γενικού Γραμματέα να αιτιολογεί νομίμως :

1) γιατί δεν δύναται να συγκληθεί το ΚΕΜ για να αποφασίσει για την μεταγωγή ή την μη μεταγωγή

2) ποιά  είναι η  κατεπείγουσα περίπτωση

3) ποιά είναι η απειλή της τάξης και της ασφάλειας του καταστήματος

3) γιατί είναι αναγκαίο η μεταγωγή να πραγματοποιηθεί κατά τη διάρκεια της κατεπείγουσας  περίπτωσης

4) γιατί δεν καθίσταται δικαιοπολιτικά ορθότερο να γίνει η μεταγωγή από την αγροτική φυλακή μετά το τέλος του κατεπείγοντος.

5) γιατί είναι προτιμότερη  η  μεταγωγή  από τις αγροτικές φυλακές σε  άλλο κατάστημα από αυτό που κρατούνταν πριν μεταχθεί στις αγροτικές φυλακές

Κατά συνέπεια σε περίπτωση μη τήρησης των ανωτέρω προϋποθέσεων η απόφαση του Γενικού Γραμματέα καθίσταται μη νόμιμη.

γ) Ο κρατούμενος δικαιούται να αιτηθεί την μεταγωγή του σε άλλη φυλακή ενώπιον της Κ.Ε.Μ. Σε περίπτωση απόρριψης αιτήματος μεταγωγής για ουσιαστικούς λόγους για δεύτερη συνεχόμενη φορά ο κρατούμενος δικαιούται να προσφύγει κατά της απόφασης της Κ.Ε.Μ ενώπιον του Δικαστηρίου Εκτελέσεως Ποινών και όχι ενώπιον του Συμβουλίου Φυλακής. Άλλωστε με βάση των συνδυασμό των άρθρων 2 (περί προστασίας της αξιοπρέπειας), 3 ( περί προστασίας της αρχής της ισότητας)  6 και 9 του Σωφρονιστικού Κώδικα είναι αυτονόητο δικαίωμα του κάθε κρατούμενου να λαμβάνει αντίγραφα των εγγράφων που ζητεί ώστε να ασκήσει το δικαίωμα προσφυγής κατά της απόφασης της Κ.Ε.Μ.. Μάλιστα αυτονόητο καθίσταται το δικαίωμα άμεσης χορήγησης των εγγράφων σε περίπτωση μεταγωγής με απόφαση της Γ.Γ. Αντεγκληματικής Πολιτικής του Υπουργείου καθώς ο χαρακτηρισμός της απόφασης ως εξαιρετικά επείγουσας απαιτεί και την άμεση χορήγηση των εγγράφων στο πλαίσιο της αρχής της ισότητας των όπλων. Σε σύντομο χρονικό διάστημα και νομίμως αιτιολογημένα οφείλει το Κ.Ε.Μ να εκδώσει απόφαση και στα δύο αιτήματα περί μεταγωγής, ώστε να δύναται ο κρατούμενος να προσφύγει ενώπιον του Δικαστηρίου Εκτελέσεως Ποινών. Καθίσταται πρόδηλο ότι σε περίπτωση μη απάντησης του Κ.Ε.Μ στην δεύτερη αίτηση του κρατούμενου ο κρατούμενος στερείται του δικαιώματός του να προσφύγει ενώπιον του Δικαστηρίου Εκτελέσεως Ποινών και κατά συνέπεια η άρνηση του Κ.Ε.Μ να μην απαντήσει στο δεύτερο αίτημα του κρατούμενου  καθιστά την παράλειψη της παράνομη.

Ελευθέριος Κλιάνης, Δικηγόρος